بنادر و حمل و نقل دریایی

در این مقاله کشتیهای تجاری ابتدا از منظر مسیر و برنامه ترددشان و سپس از نظر نوع ساخت و کاربردشان تقسیم بندی شده اند. دسته بندی مطرح شده در این مقاله مرز نهایی برای جدا کردن کشتیها از یکدیگر نیست چرا که برخی از کشتیها به دلیل قابلیتهای موجود خود، به راحتی می توانند با بارگیری کالایی متفاوت از یک گروه جداشده و به گروه دیگری بپیوندند. انواع مختلف شناورها در حمل و نقل دریایی دخیلند که در این مقاله مجال صحبت از تمامی آنها نیست و سعی شده است کشتیهایی که عمومی تر و کاربردی ترند به طور گزیده و مختصر تشریح گردند. در انتهای مقاله آمار مربوط به کشتیهای پهلو گرفته در بنادر مختلف ایران در سال 91 و مقایسه آن با سال 90 ارائه گردیده که این آمار از سایت سازمان بنادر و دریانوردی ایران استخراج شده است.حمل و نقل دریایی شاخه ای از حمل و نقل است که در توسعه تجارت خارجی نقش مهمی ایفا می کند. این شاخه از حمل و نقل به واسطه داشتن مزیت هایی از جمله هزینه پایین حمل کالا، پرداخت وجه در مقابل اسناد معتبر و سرعت عمل در حمل حجم بالایی از کالا، از مناسب ترین روش های حمل و نقل به شمار می آید. مزیت‏های جغرافیایی کشورمان ایران در حوزه دریایی بسیار زیاد می‌باشد. دارا بودن حدود 3000 کیلومتر خطوط ساحلی، دسترسی به دریا در شمال و جنوب کشور، دسترسی به آب‏های آزاد (اقیانوس هند)، قرارگیری کشور بر سر مسیر کریدورهای ترانزیتی شمالی- جنوبی و عملکرد ارتباط دهنده کشورهای آسیای میانه با آب‏های جنوب کشور از جمله مزیت‌های مهم جغرافیایی کشور در حوزه دریایی بشمار می رود.در این گذر آشنایی با انواع کشتیهای تجاری که در بهره گیری از این موقعیت نقش کلیدی برعهده دارند خالی از لطف نیست.

ترابری دریایی روند جابجایی افراد، کالاها و غیره به‌وسیله قایق، کشتی و دیگر شناورها از روی دریاها، اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها، کانال‌ها و رودخانه‌ها است. این جابجایی اغلب برای مقاصد بازرگانی، تفریحی و نظامی انجام می‌گیرد.

هنگامی که از حمل و نقل دریایی صحبت می شود اولین چیزی که به ذهن انسان می رسد کشتی‌های باری هستند که برای حمل کالاهای مختلف با ویژگیهای خاصی تجهیز شده اند . کالاهایی که از طریق دریا حمل می‌شوند معمولاً دارای حجم زیادی بوده و به گونه ای هستند که طولانی بودن زمان تاثیری چندانی بر کیفیت و بازار آنها ندارد؛اگرچه ممکن است که مشخصات جغرافیایی یک کشور نحوه ی جابه جایی کالا را ایجاب کند.در ترابری دریایی بسته به دوری و نزدیکی مسیر ، نوع کالا و ... از وسائل دریایی مختلفی از قبیل نفتکش ، لنج و …. استفاده می‌شود. هنگامی که کشتی حامل کالا برای تخلیه پهلو گرفت، مأمورین بهداشت با ورود و بررسی مدارک اجازه ارتباط آن با بندر را صادر می کنند . مامورین گمرک در ابتدا دفتر مخصوصی را به فرمانده کشتی ارائه می‌دهند که خصوصیات کلی کالا و کشتی از قبیل نام فرمانده - تعداد پرسنل و پرچم - نوع کشتی ، بنادر مبدا و مقصد ، وزن ،تعداد کالایی که باید تخلیه شود، مقدار آذوقه و کالاهای ممنوع الورود و…. را درآن ثبت می نمایند ، سپس انبار کالایی که قرار نیست تخلیه شود (انبار آذوقه ، انبار مشروبات کالاهای ممنوع الورود) مهر می‌گردد و سپس فرمانده کشتی و یا نماینده مؤسسه حمل و نقل مربوطه فهرست محمولاتی را که قصد تخلیه آن را دارند به گمرک در دو نسخه اظهارنامه اظهار می نماید که پس از صدور اجازه عملیات تخلیه آغاز می‌گردد و برای کنترل کالاهای تخلیه شده مشخصات ظاهری بسته‌ها به ترتیبی که تخلیه می‌شوند در فهرست هایی ثبت می‌گردد که این عمل را تالی گیری می گویند و با مشارکت نماینده گمرک ( بندر ) و موسسات حمل و نقل انجام می‌شود . گمرک با بندر مکلف است تا پانزده روز پس از خاتمه تخلیه با مؤسسه کشتی رانی تصفیه حساب نمایند و به همین منظور از قبل برای هر قلم، بار نامه و قبض انبار صادر می‌شود ؛ نسخه اول قبض انبار به عنوان رسید به نماینده مؤسسه حمل و نقل تحویل میگردد که کالاهای وارده از طریق دریا را به صورت فوق خریداری و توسط حمل و نقل دریایی وسیله کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تایید شده است که در این صورت انجام تشریقات پیشگفته در خصوص این گونه کالاهای زیر 2هزار تن در صورتی که در مسیر عملیاتی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نباشد با موافقت مذکور به وسیله سایر کشتیرانی قابل اجرا خواهد بود.